تومور فساد و رانت در اقتصاد دولتی ایران
تاریخ انتشار: ۱۰ تیر ۱۴۰۲ | کد خبر: ۳۸۱۰۷۳۵۱
راه نجات اقتصاد بیمار ایران، بکارگیری متخصصان، برقراری روابط با همه کشورها و برداشته شدن تحریم ها است.
«اقتصاد ایران، بیمار است»، این جمله‌ای است که امروز همه اقتصاددانان به آن اذعان می‌کنند و مهمترین راهکار آن را نیز به کار گماشتن متخصصان و استفاده از توصیه‌های علم اقتصاد در حکمرانی می‌دانند؛ در عین حال بر دیپلماسی فعال و ارتباط با همه کشورهای جهان و رفع تحریم‌ها نیز به عنوان پیش شرط بهبود وضعیت اقتصادی تاکید می‌کنند.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
محمود جامساز، تحلیل‌گر مسائل اقتصادی در خصوص چرایی اقتصاد بیمار ایران گفت: امروز اولین و اصلی‌ترین مطالبه مردم از مسئولان، سر و سامان دادن به اقتصاد کشور است و اعتراضاتی که گاه و بی‌گاه رخ می‌دهد، به ویژه اعتراضات گسترده نیمه دوم سال گذشته، که به خیابان‌ها کشیده شد و شعار‌ها و خواسته‌ها از مطالبات اقتصادی فراتر رفت، ریشه‌های آن بیش از همه در محرومیت‌های اقتصادی و اجتماعی بود که دستاورد عملکرد مسئولانی بود که با نادیده گرفتن نیاز‌های روز و رو به گسترش جامعه، اما در راستای حداکثر رساندن منافع شخصی و گروهی و ثروت‌اندوزی خود در حاکمیت، یک ساختار اقتصادی سیاسیِ معیوبِ مستعد فساد، رفاه نسبی جامعه را نابود و فقر فراگیر را جایگزین آن کردند.
وی افزود: در سال ۵۷، مردم به دنبال آزادی‌های سیاسی بودند و در راهپیمایی‌ها، یک شعار اقتصادی سر داده نشد، زیرا جامعه تقریباً از یک رفاه نسبی برخوردار بود، اما اینک وضعیت ناگوار و اسفناک اقتصادی، حتی معیشت روزانه کثیری از آحاد جامعه را به مخاطره افکنده است. بیش از ۶۰ میلیون نفر در تامین نیاز‌های اولیه خود ناتوانند، بیش از ۳۰ درصد خانوار‌های ایرانی یا اجاره‌نشین هستند و یا به سایر گونه‌های سکونت روی آورده‌اند. گرانی مستمر کالا‌ها و خدمات در فرآیند تورم مزمن نفس مردم را گرفته و سرپرست‌های خانوار را در تامین معاش خانواده شرمنده ساخته و عزت آنان را خدشه‌دار کرده و اسباب فروپاشی خانواده را فراهم ساخته است.
این استاد دانشگاه تصریح کرد: بالاترین سهم در سبد مصرفی جامعه، معیشت و مسکن است که در ترکیب تورم کالایی، بالاترین درصد تورم را به خود اختصاص داده که درآمد‌ها قادر به پوشش آنها نیست. از این‌رو مستاجرین، حقوق‌بگیران، بازنشسته‌ها و مستمری‌بگیران، معلمان و دیگر اقشار، خارج از دایره اقلیت وابسته به رانت‌های دولتی و فرادولتی، در معرض شدیدترین آسیب‌های اقتصادی، اجتماعی و اخلاقی قرار گرفته‌اند.
جان باختن مهسا امینی جرقه‌ای بود که انبار باروت مطالبات فروخورده جامعه را به یکباره شعله‌ور ساخت
جامساز اظهار داشت: جان باختن مهسا امینی جرقه‌ای بود که انبار باروت مطالبات فروخورده اقتصادی و اجتماعی جامعه را به یکباره شعله‌ور ساخت و اعترضات گسترده خیابانی را شکل داد. اینک گرچه این اعتراضات به هر دلیلی فروکش کرده، اما بر حجم و نوع مطالبات جامعه افزوده و شیوه اعتراضات را تغییر داده است.
وی یادآور شد: متاسفانه هیچ تغییری در سیاستگذاری‌های داخلی اقتصادیِ دولت در جهت پاسخگویی به مطالبات رو به گسترش جامعه ملموس نیست، زیرا فساد و رانت در جای جای مجموعه اقتصاد دولتی همچون تومور بدخیمی ریشه دوانده و آن را در برابر هرگونه اقدام اصلاحی مقاوم ساخته است. از این‌رو تنها تاسیس یک ساختار اقتصادی مبتنی بر اصول علم اقتصاد در حاکمیت قانون قادر به سامان‌بخشی اقتصاد و تامین رفاه و آسایش شهروندان است، مشروط بر آنکه سیاستگذاران و تصمیم‌سازان و مجریان نیز خود را خدمتگذار جامعه بدانند، زیرا از منابع مردمی تغذیه می‌شوند.
این اقتصاددان گفت: گزینش‌ها فارغ از روابط غیررسمی سببی و نسبی و رانتی، تنها بر مبنای توانایی‌های علمی و تخصصی و سلامت اخلاق از طریق برگزاری آزمون‌های استخدامی همان گونه که ماکس وبر در سال ۱۹۱۰ گزینش‌های بوروکراتیک را تئوریزه کرد و کشورهای توسعه‌یافته بر همان الگو عمل می‌کنند، می‌باید انجام شود. بدیهی است بدون تغییر تحول ساختاری، مشهورترین اقتصاددانان و مدیران حرفه‌ای جهان هم در خدمت مجموعه بیمار اقتصاد کنونی درآیند قادر به اصلاح امور نیستند، زیرا هر برنامه‌ای هم که بر موازین علمی تدوین شود، به پوسته سخت موانع بازدارنده مجموعه معیوب برخورد خواهد کرد و شکست خواهد خورد.
جامساز افزود: آلبرت اینشتین نابغه جهان می‌گوید که جهان فرآیند تفکرات ماست، پس اگر بخواهیم آن را تغییر دهیم باید تفکرات‌مان را تغییر دهیم. اگر مدیران حاکم بر اقتصاد کشور همین موضوع را بفهمند، یک گام رو به جلو برای تغییر ساختار‌های نادرست چند دهه اخیر است، اما متاسفانه ترجیح منافع شخص و گروهی بر منافع ملی یعنی طمع ثروت‌اندوزی، مانع بزرگی در تغییر تفکرات دگماتیسمی و جایگزینی اندیشه‌های نو‌گرایانه در جهت تامین منافع ملی و مردمی است.
وی در پایان خاطرنشان کرد: هیچ کشوری بدون استقرار مناسبات دیپلماتیک مطلوب با سایر کشورها به ویژه کشورهای توسعه‌یافته، قادر به دستیابی به اقتصاد پیشرفته و توسعه‌یافته نیست. ایران سال‌هاست که به سبب تنش در مناسبات دیپلماتیک با جهان غرب، متحمل تحریم‌های اقتصادی و سیاسی شدیدی شده که آثار مخرب آن بر اوضاع سیاسی و شرایط اقتصادی کشور کاملاً مشهود است. به سامان شدن اقتصاد و ریشه‌کنی فساد و تورم و فقر علاوه بر تغییرات بنیادین ساختار اقتصادی و سیاستگذاری‌های صحیح داخلی، مستلزم استقرار روابط دیپلماتیک متوازن مطلوب با شرق و غرب، با ابتناء بر تامین و حفظ مصالح ملی است.
منبع: اقتصاد 24
برچسب ها: اقتصاد ایران ، اقتصاد دولتی ، رانت و فساد ، تحریم ، سیاستمنبع: ایران اکونومیست
کلیدواژه: اقتصاد ایران اقتصاد دولتی رانت و فساد تحریم سیاست
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت iraneconomist.com دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایران اکونومیست» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۸۱۰۷۳۵۱ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
بهبود اقتصادی؛ از میدان «واقعیت» تا میدان «تصویر»
در سال‌های اخیر و پس از پایان ظرفیت پروژه جنگ اقتصادی در فضای واقعیت اقتصاد ایران، آمریکایی‌ها به دنبال تشدید اثرات تحریم در فضای ذهنی اقتصاد یا به تعبیری «فرا اقتصاد ایران» بوده‌اند.
به گزارش ایسنا، محمد اسکندری، کارشناس رسانه در یادداشتی در روزنامه ایران نوشت: رهبر معظم انقلاب اسلامی طی یک دهه گذشته با یک نگاه راهبردی تلاش داشته‌اند تا حمایت از تولید داخل و رونق اقتصادی را به «گفتمان غالب» کشور تبدیل کنند. در راستای دستیابی به این هدف که تحقق آن می‌تواند «قدرت ملی» را دستخوش یک تحول شگرف کند عمدتاً - و البته بدرستی - راهکارهای اقتصادی مورد توجه بوده است. با این حال به نظر می‌رسد که یکی از ابعاد مغفول در زمینه دستیابی به هدف مهم «جهش تولید» آن هم در چهارچوب بهره‌گیری از مشارکت مردم، «بر ساختن سیمای اقتصاد ایران» است.
واقعیت آن است که کشور ما طی چهار دهه گذشته تحت فشارهای اقتصادی رقبا و دشمنان خود قرار داشته است، با این حال در یک دهه گذشته عملاً ما درگیر یک «جنگ تمام عیار اقتصادی» بوده‌ایم. هدف اصلی این جنگ، فروپاشی اقتصاد ایران و به تبع آن افزایش فشارهای مردمی به حاکمیت و در نهایت تسلیم شدن نظام در برابر زیاده‌خواهی‌های دشمن است. فراموش نمی‌کنیم که وزیر خارجه وقت آمریکا پیشتر به صراحت گفته بود: «ایران اگر می‌خواهد مردمش غذا بخورند باید به حرف آمریکا گوش کند!»
با این حال به نظر می‌رسد جنگ اقتصادی آمریکا علیه ایران دو رکن اساسی دارد؛ رکنی در واقعیت اقتصاد ایران و رکنی در تصویر اقتصاد ایران. در عرصه واقعیت اقتصاد ایران باید گفت آمریکایی‌ها تقریباً تمامی تیرهای در چنته خود را به سمت اقتصاد ایران پرتاب کرده‌اند و اگر جرمی هم باقی مانده است که در این جنگ نامشروع مرتکب نشده‌اند به این دلیل است که توانایی ارتکاب آن را ندارند. به اذعان خود آمریکایی‌ها ایران اکنون در عرصه صنایع دفاعی، هسته‌ای، انرژی، بانکی، کشتیرانی، تجارت بین‌المللی، بیمه، فلزات، معادن و حتی تبادل‌های علمی و... تحریم است و تقریباً آنها هدفی برای تحریم در ایران باقی نگذاشته‌اند. اما با وجود تمام این تحریم‌ها، هدف اصلی تحریم که فروپاشی اقتصاد ایران بوده محقق نشده است. البته این سیل تحریم برای کشور هزینه‌ها و فرصت‌هایی با خود به همراه آورده است.
اما در سال‌های اخیر و پس از پایان ظرفیت پروژه جنگ اقتصادی در فضای واقعیت اقتصاد ایران، آمریکایی‌ها به دنبال تشدید اثرات تحریم در فضای ذهنی اقتصاد یا به تعبیری «فرا اقتصاد ایران» بوده‌اند. متأسفانه یکی از پاس گل‌های دولت قبلی به دشمن نیز شرطی‌سازی اقتصاد ایران نسبت به لبخند و تلخند دشمن بود؛ خطایی راهبردی که اثرات و پیامدهای شومی همچون سقوط ۱۰ برابری ارزش پول ملی در دهه ۹۰ را در پی داشت.
کارشناسان حوزه اقتصادی براین باورند که اقتصاد به عنوان معادله بین طرف عرضه و تقاضا می‌تواند تحت تأثیر مؤلفه‌های ذهنی، شناختی و ادراکی در سطوح فردی و جمعی باشد. ساده‌ترین مثال اثر تصویر اقتصاد بر واقعیت اقتصاد را می‌توان در مفهوم «تورم انتظاری و انتظارات تورمی» دانست. بر اساس این مفهوم درک و استنباط کنشگران اقتصادی از معادلات اقتصادی آینده - که می‌تواند صحیح یا ناصحیح باشد - بر معادلات واقعی اقتصاد در زمان حال و آینده اثرگذار خواهد بود.
در شرایط کنونی نیز ما شاهد یک شکاف بین واقعیت‌های اقتصاد ایران و تصویر آن و آینده اقتصاد ایران هستیم. آمارهای مراجع رسمی کشور می‌گوید دولت در سال ۱۴۰۲ توانسته است نرخ رشد نقدینگی را از ۳۳.۱ درصد در فروردین به ۲۴.۳ درصد در اسفندماه، تورم تولیدکننده را از ۴۴.۷ درصد به ۲۴.۵ درصد و تورم نقطه به نقطه مصرف کننده را از ۵۵.۵ درصد به ۳۲.۳ درصد کاهش دهد. در سال ۱۴۰۲، بر اساس برآورد بانک مرکزی، تراز تجاری برابر ۲۰.۵ میلیارد دلار مثبت بوده است. همچنین نرخ رشد اقتصاد برای سال۱۴۰۲ بیش از ۶ درصد بوده است. طبق گزارش‌های بین‌المللی، در سال گذشته میلادی، ایران بالاترین نرخ رشد اقتصادی را در منطقه داشته است. همچنین در سال ۱۴۰۲، معادل ۶۹ میلیارد دلار ارز کالاهای اساسی، مواد اولیه و تجهیزات سرمایه‌ای با نرخ مصوب بموقع تأمین شده است که ۳۰ درصد بیشتر از متوسط آن طی۴ سال قبل بوده است. بخش عمده این ارزها به کالاهای سرمایه‌ای و مواد اولیه کارخانجات تولیدی اختصاص یافته است.
با این حال شاید برای بخش عمده‌ای از نخبگان و مردم تصویر شرایط اقتصادی کشور چه در سال ۱۴۰۲ و چه سال‌جاری نه بر اساس آمارهای رسمی بلکه بر اساس ادراک برساخته در فضای رسانه‌ای باشد و این احساس که با ریل‌گذاری جدید قطار پیشرفت حرکت خود را آرام آرام آغاز کرده است ایجاد نشده باشد؛ فضای رسانه‌ای که بخش عمده‌ای از آن مملو از «داده‌های تسلیح‌شده» از سوی دشمن در راستای ناامن‌سازی فضای اقتصادی و پمپاژ یأس و ناامیدی است.
البته پر واضح است که گزاره فوق به معنای گل و بلبل نشان‌دادن شرایط اقتصادی کشور یا اینکه تمام سیاست‌های اقتصادی دولت به موفقیت رسیده است، نیست. به تعبیر دقیق یکی از مسئولان دولتی «آواربرداری از یک خرابی ۱۰ ساله کار آسانی نیست و زمان‌بر است» اما باید در کنار بهبود تدریجی شاخص‌های اقتصاد واقعی ایران برای ترمیم تصویر اقتصاد ایران نیز چاره‌اندیشی کرد.
این موضوع جزو تذکرات اخیر رهبر معظم انقلاب به مسئولان نظام نیز بود؛ آنجایی که ایشان فرمودند: «انتظار مردم آن است که تصمیم‌ها و اقدام‌هایی که مسئولین کشور در مسائل اقتصادی انجام می‌دهند، در زندگی آنها اثر محسوس و ملموس داشته باشد؛ این انتظار مردم است. کاری کنیم که این انتظار برآورده بشود؛ انتظار بجایی هم هست.»
در خصوص اینکه تصویر اقتصاد ایران به عنوان پایه اصلی ادراک و احساس مردم از فضای اقتصادی چگونه باید سامان یابد گفتنی‌های بسیاری وجود دارد اما خلاصه اینکه در دو بعد سلبی و ایجابی، به صورت متمرکز و با وحدت فرماندهی باید روایت‌های صحیح را تحکیم و روایت‌های ناصحیح را متزلزل کرد. آنچه که راقم این سطور تلاش داشت در این مجال کوتاه بر آن تأکید کند آن بود که تصویر اقتصاد ایران می‌تواند الزاماً مطابق با واقعیت‌های اقتصاد ایران نباشد و در مسیر جهش تولید می‌بایست این تصویر را به دور از پارازیت‌های ارسالی دشمن و با استفاده از سیگنال‌های بومی، هنرمندانه و باورپذیر در جامعه ترمیم کرد.
انتهای پیام
گزارشگر قديمى راديو دار فانى را وداع گفت